İnsan Neyle Yaşar, 1885’de Rus yazar Lev Tolstoy‘un yazdığı kısa hikayedir. 1885’de yayınlanan İnsan Neyle Yaşar ve Diğer Hikayeler adlı kitapta yer alan kısa öykülerden biridir.
İnsan Neyle Yaşar Kitap Özeti
Zavallı bir Rus ayakkabıcı olan Semyon adında bir adam, yeni bir kışlık palto için koyun postu almak üzere yakındaki bir köye gitmeye karar verir. O ve karısı o kadar fakirdir ki, aralarında bir palto paylaşırlar ve yeni bir tane almak için birkaç yıldır para biriktirmişlerdir. Semyon’un postları satın alabilmesi için önce birkaç köylüden kendisine borçlu olan parayı toplaması gerekmektedir. Ancak borçluları, kendileri çok fakir oldukları için borçlarını ödeyemezler. Koyun postu satıcısı, Semyon’a kredi ile postları satmaktan kaçınır. Moral bozukluğu yaşayan Semyon, sahip olduğu az parayı votka üzerine harcar ve sarhoş bir şekilde eve döner, borçlu insanların bencil davranışları hakkında içerlenerek düşünür.
Eve dönerken bir kilisenin yanından geçen Semyon, şapelin bir tarafına yaslanmış çıplak bir adam fark eder. Adamın yaşayıp yaşamadığından emin değildir ve eğer adam yaşıyorsa muhtemelen donarak öleceğini anlar. Semyon, bu adama yaklaşma veya yardım etme zorunluluğu hissetmediğini, çünkü zaten kendi ailesini beslemekte ve giydirmekte zorlandığını düşünür. Dahası, mantığına göre, eğer adam bir suç kurbanıysa ve Semyon ona “yardım ederse”, kendisi de başını belaya sokabilir. Durumu karışmamaya karar veren Semyon, kilisenin yanından geçer. Ancak birkaç adım sonra, aniden vicdan azabı hisseder. Çıplak yabancıya yardım etmek için kiliseye geri döner.
Semyon, adının Mikhail olduğunu öğrendiği adamın genç, güçlü ve yaralanmamış göründüğüne şaşırır. Mikhail’e kilisenin yanında neden çıplak ve yalnız olduğunu soran Semyon, Mikhail’in bu durumu açıklayamayacağını söyler. Semyon, Mikhail’i evine götürür ve eşi Matryona’yı bekler. Matryona tüm gün çalışmış ve Semyon’un sadece koyun postları alamadığını değil, aynı zamanda kıymetli paralarını votka harcayarak ve başka bir ağız daha beslemek üzere evlerine getirdiğini görünce şaşkına döner. Matryona, Semyon’a düşüncesizliği hakkında çıkışır ve çıplak yabancıyı beslemeyi reddeder. Ancak Matryona, Mikhail’in acıklı duruşuna bakınca kalbi yumuşar ve geri adım atar, ona son ekmeği ve bir yer sunar. Mikhail, bu zamana kadar sessiz ve uzak görünmüş olsa da, birdenbire gülümser.
Ertesi gün, Semyon Mikhail’i çırak ayakkabıcı olarak eğitmeye başlar. Mikhail, ayakkabıcılık konusunda müthiş bir yetenek gösterir ve mükemmel işçiliğiyle kısa sürede Semyon’un işine birçok müşteri çeker. Bu yeni bulunan refahın ardından birkaç yıl geçtikten sonra, zengin bir beyefendi Semyon’a gelir ve son derece pahalı deriden yapılmış bir çift çizme sipariş eder.
Beyefendi, çok kaba bir şekilde, çizmelerin bir yıl boyunca dayanması gerektiğini ve standartlarına uymazsa Semyon’u ciddi şekilde cezalandıracağını söyler. Beyefendinin öfkesinden korkan Semyon işi almaya kararsızdır; ancak Mikhail, onun kabul etmesini teşvik eder. Semyon, beyefendinin ölüm günü olduğunu bilemeden bir yıl sürecek çizmeleri ölçerken, Mikhail’in yüzü yine garip bir parlak gülümsemeyle aydınlanır. Bu, Mikhail’in ilk kez gülümsediği gün olan Matryona’nın ona akşam yemeğini verdiği günden bu yana ilk kez gülümsediği andır.
Mikhalin Ayakkabıcılık Macerası – İnsan Neyle Yaşar
Mikhail, beyefendi için çizmeler yapmaya başlar. Matryona, Mikhail’in işini izlerken, çizmeleri yanlış yaptığını fark eder gibi görünüyor. Beyefendi sağlam kışlık çizmeler istemiş olsa da, Mikhail’in deriyi hafif terliklere dikiyormuş gibi görünüyor. Matryona dilini tutar, Mikhail’in ne yaptığını bildiğini varsayarak. Ancak Semyon, Mikhail’in çalışmasını görünce endişelenir. Mikhail’in nasıl bu kadar büyük bir hata yapabileceğini anlamaz ve kendilerini bekleyen cezadan endişelenmeye başlar. Tam o sırada, beyefendinin hizmetçisi bir mesajla gelir: beyefendi, Semyon’un dükkanından eve dönerken önceki gün ölmüştür. Dul karısı şimdi pahalı derinin kocası için hafif terliklere dönüştürülmesini istemektedir. İşte Mikhail’in zaten yapmış olduğu türden ayakkabılar.
Daha fazla zaman geçer. Mikhail, çalışkan, sessiz ve gizemli bir şekilde ciddi kalmaya devam eder. Bir gün, Marya adında bir kadın, ikiz kızları için bot satın almaya dükkanına gelir, birinin sakat bacağı vardır. Marya, bu kızların vasiyeti olma hikayesini anlatır. Bu kızlar biyolojik kızları değildir, ancak ebeveynleri öldükten sonra bebekken onları evlat edinmiştir. Marya’nın hikayesini dinlerken, Mikhail çok garip bir şekilde davranır, genç kızlara dik dik bakar. Marya ve kızları dükkandan ayrıldığında, Semyon ve Matryona, Mikhail’in bir kez daha gülümsediğini fark ederler.
Semyon, Mikhail’e neden gülümsediğini sorduğunda, Mikhail ona Tanrı’nın kendisini affettiğini söyler. Mikhail’in tüm bedeni parlamaya başlar, Semyon ve Matryona aniden Mikhail’in bir insan değil, bir melek olduğunu fark eder. Ona üç gizemli gülümsemenin anlamını açıklamasını isterler, ve Mikhail, Tanrı tarafından cezalandırıldığını ve üç ders öğrenmek üzere dünyaya gönderildiğini anlatır; her gülümsediğinde, üç dersin birini öğrendiğini ve cennete dönmeye bir adım daha yaklaştığını söyler.
Tanrı’nın emrine karşı geldiği için cezalandırıldığını açıklayan Mikhail, Tanrı’nın ona, yeni doğmuş ikizlerin annesinin ruhunu almasını söylediğini ancak Mikhail’in kadına acıdığı için ona yaşamaya devam etme izni verdiğini anlatır. Bu kadının ruhunu almak için tekrar dünyaya gönderilen Mikhail, üç gerçeği öğrenene kadar orada bir mortal olarak kalmak zorundadır: insanın içinde ne olduğu, insana verilmeyen şey ve insanların neyle yaşadığı.
Mikhail, Matryona’nın ona karşı yumuşak kalbinin görüldüğü yerde ilk gerçeği öğrenir; insanın içinde olan şeyin sevgi olduğunu anlar. Zengin beyefendi kışlık çizme sipariş ettiğinde öğrendiği ikinci gerçek, aynı gün öleceğini bilmemesidir: insana kendi ölümü hakkında bilgi verilmeyen şeydir. Üçüncü gerçeği anladığı zaman, Mikhail ikiz kızları gördüğünde, ilk başta kurtarmaya çalıştığı kadının kızları olduklarını fark eder.
Mikhail, kızların annelerinin ölmeden önce hayatta kalamayacaklarına dair annelerinin onu ikna ettiği bir inançla, çocuklarına bakması gerektiğine ikna olmuştu. Ancak kızların bir yabancı tarafından ne kadar iyi bakıldığını görünce ve Marya’nın onlara duyduğu sevgiyi tanıklayınca, ölmekte olan annenin yanıldığını anlar. İnsanların yaşam nedeninin sadece ebeveyn sevgisi değil, genel anlamda sevgi olduğunu kavrar. Bu üç gerçeği öğrenip Semyon ve Matryona’ya hikayesini anlatan Mikhail, bir alev sütunun içinde cennete yükselir.”
